İqtisadiyyat

Ümumi məhsul buraxılışı və xidmətlərin istehsalı. 2022-ci il ərzində fəaliyyət göstərən müəssisə, təşkilat və fərdi sahibkarlar tərəfindən iqtisadiyyatın əsas sahələri (sənaye, kənd təsərrüfatı, tikinti, nəqliyyat və anbar təsərrüfatı, informasiya və rabitə, ticarət və nəqliyyat vasitələrinin təmiri) üzrə məhsul buraxılışı və xidmətlərin göstərilməsi əvvəlki ilin eyni dövrünə nisbətən 16,3 faiz artaraq 391.924,7 min manat olmuşdur. İstehsal edilmiş məhsulun rayon əhalisinin hər nəfərinə düşən həcmi  3.555,3  manat  təşkil etmişdir.

Keçən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 2022-ci il ərzində, kənd təsərrüfatı məhsulu istehsalı 26,3 faiz, informasiya və rabitə xidmətinin həcmi 4,8 faiz, ticarət xidmətinin həcmi 11,5 faiz, nəqliyyat və anbar təsərrüfatı xidmətinin həcmi  isə  81,3  faiz, tikinti-quraşdırma işlərinin həcmi 19,9 faiz, sənaye məhsulu istehsalı  isə 6,2  faiz  artmışdır.

Hesabat dövründə kənd təsərrüfatında 132,6 milyon manatlıq və ya ümumi məhsul buraxılışının  (33,8 faiz), ticarət sahəsində 82,7 milyon manatlıq (21,1 faiz), tikintidə 52,7 milyon manatlıq (13,4 faiz), sənayedə 115,3 milyon manatlıq (29,4 faiz), nəqliyyat və anbar təsərrüfatında 6,9 milyon manatlıq (1,8 faiz), informasiya və rabitə xidmətlərində 1,5 milyon manatlıq (0,5 faiz) məhsul və xidmətlər istehsal edilmişdir.

Məhsul və xidmətlərin 76,6 faizi istehsal sahələrinin, 23,4 faizi isə xidmət sahələrinin payına düşmüşdür.

 Kənd təsərrüfatı

2022-ci ildə kənd təsərrüfatı müəssisələri, ailə kəndli və ev təsərrüfatlarında 132640,4 min manatlıq məhsul istehsal olunmuşdur. Bu da, 2021-ci ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə faktiki qiymətlərlə 27640,2 min manat (26,3 faiz) çoxdur. İstehsal olunmuş məhsulun 69941,9  min manatı  heyvandarlıq məhsullarının,  62698,5 min manatı isə  bitkiçilik məhsullarının  payına düşmüşdür.

Bitkiçilik.

2022-ci ildə yazlıq bitkilərin əkin sahəsi  keçən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 764,1 hektar və ya 28,5 faiz azalaraq 1922,4 hektar olmuşdur. Hesabat dövründə rayonda əkilmiş yazlıq əkinlərin 114,8 hektarını (5,9 faizi) yem bitkiləri, 386,0 hektarını (20,0 faizi) tərəvəz, 456,0 hektarını (23,7 faizi) kartof, 351,5 hektarını (18,2 faizi) qarğıdalı, 255,2 hektarını (13,2 faizi)  dənlilər və dənli paxlalılar (ondan 217,9 hektarını  vələmir), 15,0 hektarını  (0,7 faizi)  tütün, 5,0 hektarını  (0,2 faizi)  bostan, 346,9 hektarını (18,1 faizi) birillik otlar təşkil edir.Təmiz herik şumunu da daxil etməklə cari ilin payızlıq əkinləri üçün 16250 hektar şum qaldırılmışdır.Bu da keçən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə  5867 hektar  və ya 56,5  faiz çoxdur.

Rayonda 2022-ci ilin məhsulu üçün əkinlər əvvəlki illə müqayisəli şəkildə aşağıdakı cədvəldə verilmişdir

hektarla

        Qəbələ rayonunda 2022-ci ildə əsas növ kənd təsərrüfatı  məhsullarının  istehsalında  artıma nail olunmuşdur.Belə ki, 2022-ci ildə 65,3 min ton  və ya 2021-ci illə müqayisədə 0,2 faiz taxıl, 3187,8 ton (2,7 faiz az)  tərəvəz, 72,1 ton (2,5 dəfə çox)  bostan məhsulları, 16694 ton (17,0 faiz çox) meyvə və giləmeyvə, 12274,1 ton (4,9 dəfə çox) kartof, 2483,9 ton (14,2 faiz çox) üzüm  istehsal edilmişdir.2023-cü il üçün  13829  ha  2022-ci illə müqayisədə 3,4 faiz çox buğda, 5698 ha (7,1 faiz az) arpa səpilmişdir.

Heyvandarlıq. 2022-ci il  ərzində 6252,6 ton diri çəkidə ət, 40129,4 ton süd, 22975 min ədəd yumurta, 413,4  ton yun istehsal olunmuşdu.

2023-cü ilin yanvar  ayının 1-i vəziyyətinə rayonun təsərrüfatlarında 39750 baş iri buynuzlu mal-qara, o cümlədən 20192 baş inək və camış, 133733 baş qoyun və keçi, 760 baş donuz, 311287  baş quşlar,13204  arı ailəsi  mövcud olmuşdur.

Mal-qaranın sayı

Rayonda mal-qara arasında süni mayalanma işinin təşkili və onun genişləndirilməsi sahəsində ardıcıl tədbirlər görülmüşdür. 01 yanvar 2023-ci il tarixinə 8937 baş heyvan süni yolla mayalanmış və süni yolla mayalanmış heyvanlardan 5382  baş bala alınmışdır.

    Sənaye

Sənaye əsasən Mədənçıxarma, emal, elektrik enerjisi, qaz və buxar istehsalı,  bölüşdürülməsi və təchizatı və Su təchizatı, tullantıların təmizlənməsi və emalı sahələrini əhatə edir.

2022-ci ildə sənaye müəssisələri, fərdi sahibkarlar   və ev təsərrüfatları tərəfindən faktiki qiymətlərlə 115284,8 min manatlıq, əvvəlki ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə faktiki qiymətlərlə 6,2  faiz və ya 6771,5 min manat  çox sənaye məhsulu istehsal edilmişdir.

İstehsal olunmuş  məhsulun 14301,0 min manatı və ya 12,4 faizi ixrac edilmişdir.                      

Sənayenin fəaliyyət növləri üzrə məhsul buraxılışı (min manat)

Hesabat dövründə sənaye məhsullarının 12,3 faizi elektrik enerjisi, qaz və buxar istehsalı, bölüşdürülməsi və təchizatı, 81,3 faizi emal, 1,1 faizi su təchizatı, tullantıların təmizlənməsi və emalı, 5,3 faizi isə mədənçıxarma  sektorlarında istehsal edilmişdir.

İstehsal olunmuş sənaye məhsulunun 15468,0 min manatı və ya 13,4 faizi dövlət, 99816,8  min manatı və ya 86,6 faizi isə qeyri-dövlət sektorunun payına düşmüşdür.

           2022-ci ildə sənaye müəssisələrində 1590 nəfər çalışmış, onların orta aylıq nominal əməkhaqqı 599,7 manat olmuşdur. İşçilərin orta aylıq nominal əməkhaqqı  əvvəlki ilə nisbətən 9,4  faiz artmışdır.

 Əsaslı tikinti

 2022-ci ildə müəssisə və təşkilatlar tərəfindən rayonun iqtisadi və sosial sahələrinin inkişafı üçün əsas kapitala bütün maliyyə mənbələrindən 56918,5 min manat və ya əvvəlki il ilə müqayisədə 22,8 faiz çox vəsait yönəldilmişdir. Əsas kapitala yönəldilmiş vəsaitlərin 46413,3 min manatı və ya 81,5 faizi  dövlət, 10505,2 min manatı və ya 18,5 faizi  isə qeyri-dövlət sektorunun payına düşmüşdür.

 Tikintinin əsas göstəriciləri

          2022-ci il ərzində əsas kapitala yönəldilmiş vəsaitlərin 52680,2 min manatını və ya 92.6 faizini tikinti-quraşdırma işləri təşkil etmişdir. Tikinti-quraşdırma işlərinin 44326,2 min manatı və ya 84,1 faizi dövlət, 8354,0 min manatı və ya 15,9 faizi isə qeyri-dövlət mülkiyyətinin payına düşmüşdür.

Hesabat dövründə rayonda 11032,5 min manat dəyərində əsas fondlar və ümumi sahəsi 5870 kvadrat metr olan yeni yaşayış evləri istifadəyə verilmişdir. İstidadəyə verilmiş əsas fondların 4871,3 min manatı və ya 44,1 faizi dövlət, 6161,2 min manatı və ya 55,9 faizi qeyri dövlət mülkiyyətin payına düşmüşdür. İlin əvvəlindən rayonda ayrı-ayrı vətəndaşlar tərəfindən 55 fərdi yaşayış evi inşa olunmuşdur. Həmin evlərin yasayış sahəsi 5870 kvadrat metr təşkil etməklə, dəyəri 3415,0  min manat olmuşdur. İstismara verilmiş yaşayış evlərinin 30-u şəhər, 25-i isə kənd yaşayış məntəqələrindədir. Kənd yaşayış məntəqələrində istismara verilmiş yaşayış evlərinin ümumi  sahəsi  2450 kvadrat metr, dəyəri isə 1050,0 min manat olmuşdur.

    İstismara verilmiş yaşayış evləri və qeyri-yaşayış tikililəri

2022-ci ildə tikinti fəaliyyət növü üzrə çalışan  işçilərin orta sayı 280 nəfər, orta aylıq nominal əməkhaqqı isə 487,8 manat müəyyən olunmuşdur. İşçilərin orta aylıq nominal əməkhaqqı əvvəlki ilə nisbətən 12,5 faiz artmışdır.

Turizm

Qəbələ rayonu ərazisində dekabr ayında 18 mehmanxana və mehmanxana tipli müəssisədən 16-ü fəaliyyət göstərib. Rayon ərazisində mövcud olan 18 otel və mehmanxana tipli müəssisələrin  birdəfəlik tutumu 2496 nömrə olduğu halda, fəaliyyət göstərən 16 otel və mehmanxana tipli müəssisələrdən dekabr ayında 892 nömrədən  istifadə edilmişdir. 2022-ci il ərzində otel və mehmanxanalarda 24854 çarpayı- yerdən  istifadə olunub. Bir gün qalmaq üçün orta qiymət 78,7 manat təşkil edib. Turistlərin qalma müddəti 1-2 gün olub.

Cari ilin yanvar-dekabr aylarında Qəbələ rayonundakı otel və mehmanxana tipli müəssisələrə 98728 nəfər yerləşdirilmişdir. Onların 47414 nəfəri və ya 48,0 faizi Azərbaycan,51314 nəfəri və ya 52,0 faizi xarici ölkə vətəndaşları qeydə alınıb.

Ümumiyyətlə, Qəbələnin otel və mehmanxana tipli müəssisələrinə yerləşdirilən yerli və əcnəbi turistlərin sayı əvvəlki ilin müvafiq dövrü illə müqayisədə 15194 nəfər və ya 18,2 faiz artmışdır. 2022-ci il ərzində yerli turistlərin sayı keçən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 23209 nəfər və ya 32,9 faiz azalmış, əcnəbi turistlərin sayında isə 38403 nəfər və ya 4,0 dəfə artım qeydə alınıb.

2022-ci il ərzində Qəbələyə gələn əcnəbi turistlər arasında Səudiyyə Ərəbistan vətəndaşları üstünlük təşkil edir. Ötən müddətdə bu ölkənin 22242 vətəndaşı Qəbələdə olub. Ümumiyyətlə, il ərzində Qəbələyə Birləşmiş Ərəb Əmirlikdən   8656, Küveytdən 2521, Hindistandan 4148, Omandən 1772, Pakistandan 1196, Israildan 1199, Rusiyadan 1058, Qətərdən 718, Türkiyədən 467, Qazaxıstandan 366, Bəhreyndən 236, Irandan 179, ABŞ-dan 167, İraqdan 136, Böyük Britaniyadan  isə 117 nəfər turist gəlib. Qəbələyə gələn əcnəbi  turistlərin 6136 nəfəri isə digər ölkələrin vətəndaşları olub.     

2022-ci ilin on iki ayında turizm obyektlərində işçilərin orta sayı 847 olmuşdur. Onlardan 187 nəfərini qadınlar, 46 nəfərini  turizm və otelçilik üzrə təhsil alan mütəxəssislər, 16 nəfərini isə əcnəbi işçilər təşkil edib.   

Pərakəndə əmtəə dövriyyəsi və ödənişli xidmətlər

2022-ci  il  ərzində istehlak bazarında  əhaliyə 50482,4 min manatlıq ödənişli xidmət göstərilmişdir. Pərakəndə əmtəə dövriyyəsinin ümumi həcmi 276973,1 min manat olmuş və  keçən il ilə müqayisədə 17,6 faiz və ya 41476,3 min manat artmışdır.

İctimai iaşə də daxil olmaqla pərakəndə əmtəə dövriyyəsinin və əhaliyə göstərilən ödənişli xidmətlərin ümumi həcmi aşağıdakı  göstəricilərlə xarakterizə olunur.

m i n  m a n a t l a

Məhsul bazarı

2022-ci il ərzində pərakəndə ticarət dövriyyəsi əvvəlki ilə  nisbətən faktiki  qiymətlərlə   14,6  faiz artaraq 258656,5 min manat olmuşdur.                                                            

Məhsul bazarı üzrə əsas göstəricilər

Pərakəndə ticarət dövriyyəsinin makrostrukturu

Bir istehlakçı pərakəndə ticarət şəbəkəsindən orta hesabla il ərzində 1057,7   manatlıq ərzaq məhsulları, içkilər və tütün məmulatları, 1289,0 manatlıq qeyri-ərzaq məhsulları almışdır.

Əhaliyə göstərilən ödənişli xidmətlər

2022-ci il ərzində əhaliyə göstərilən ödənişli xidmətlərin dəyəri 2021-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə real ifadədə 15,3 faiz  artaraq 50482,4 min manat olmuşdur. Hüquqi şəxslər tərəfindən əhaliyə 39683,4  min manatlıq xidmət  göstərilmişdir ki, bu da xidmətlərin ümumi dəyərinin  78,6  faizini təşkil  etmişdir.

 Ödənişli xidmətlərin göstərilməsi

 İctimai iaşə xidmətləri

2022-ci il ərzində ictimai iaşə dövriyyəsi 2021-ci ilin müvafiq  dövrü ilə müqayisədə  86,0 faiz artaraq 18316,6  min manat olmuşdur.

İctimai iaşə dövriyyəsi

Özəl sektorda ictimai iaşə dövriyyəsinin 64,4 faizi  hüquqi şəxs statuslu müəssisələrin, 35,6  faizi isə bu sahədə sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fərdi sahibkarların payına düşür. Hüquqi şəxs statuslu müəssisələrdə dövriyyə 2021-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 72,6 faiz artaraq  11804,6 min manat olmuşdur.

 Demoqrafik vəziyyət   

2022-ci il ərzində  ilkin məlumatlara görə rayonun  əhalisinin sayı 845 nəfər və ya 1,0 faiz artaraq 110236 nəfər təşkil etmiş və əhalinin sıxlığı bir kvadrat kilometrə 70,1 nəfər olmuşdur.

Rayonda 683 məcburi köçkün ailəsi və bu ailələrdə 2348 nəfər məcburi köçkün vardır. Rayonda 1 şəhər, 3 qəsəbə, 60 kənd ərazi nümayəndəliyi və 29 bələdiyyə fəaliyyət göstərir.

2022-ci il ərzində və 2021-ci il ilə müqayisədə əsas demoqrafik göstəricilər aşağıdakı kimi olmuşdur.

2022-ci il ərzində Ədliyyə Nazirliyinin qeydiyyat şöbəsi tərəfindən   rayonda 1433 doğum, 610 ölüm, 718 nikah  və 100 boşanma halları qeydə  alınmışdır.  2021-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə əhalinin  hər  1000 nəfərinə doğum səviyyəsi 12,7 dan  13,0-a, qədər artmış,  ölənlər 6,2 dan 5,5-ə qədər azalmış, nikahlar  7,0-dən 6,5-yə qədər  və boşanma 1,1-dən1,0-a qədər azalmışdır.

 Bələdiyyələrin fəaliyyəti

Fəaliyyət göstərən  29 bələdiyyə tərəfindən 2022-ci il ərzində 948,6  min manat, əvvəlki ilə  nisbətən 208,1 min manat və ya 28,1 faiz çox vəsait toplanmışdır. Əvvəlki ilə  nisbətən bələdiyyələr tərəfindən fiziki şəxslərdən torpaq vergisi 18,3 faiz, fiziki şəxslərdən əmlak vergisi 6,7 faiz, bələdiyyə əmlakının və torpağının özəlləşdirilməsindən gəlirlər 78,0 faiz, bələdiyyə əmlakının və torpağının icarəyə verilməsindən gəlirlər 30,9 faiz, sanatoriya-kurort, mehmanxana və turizm xidmətlərinə görə ödəmələr 21,0 faiz artmışdır.

Bələdiyyələr üzrə büdcə xərclərinin ümumi həcminin 46,1 faizi yerli özünü idarəetmə orqanlarının saxlanmasına, 4,8 faizi sosial müdafiə və sosial təminat xərclərinə, 10,9 faizi mənzil-kommunal təsərrüfat xərclərinə, 32,7 faizi nəqliyyat və rabitə xərclərinə, 5,5 faizi isə digər xərclərə sərf olmuşdur.

Qiymət

Ərzaq məhsullarının qiymət indeksləri

Ərzaq məhsulları üzrə un və çörək məmulatları, ət və ət məhsulları, balıq və balıq məhsulları, yağ və süd məhsulları, yumurta, meyvələr, tərəvəzlər, şəkər, şokolad və konfetlər,sərinləşdirici içkilər, meyvə şirələri və spirtli içkilərin qiyməti artmışdır. Ən çox qiymət artımı yağ və süd məhsulları,yumurta,şəkər,şokolad və konfetlər üzrə olmuşdur.

Qeyri-ərzaq məhsulları üzrə geyim, mebel və ev əşyaları, məişət cihazları,minik avtomobilləri üçün ehtiyyat hissələri,zərgərlik məmulatları, şəxsi gigiyena əşyaları, şüşə məmulatları, yemək qabları və tikinti materiallarının qiyməti artmışdır. Ən çox qiymət artımı tikinti materialları, zərgərlik məmulatları,mebel və ev əşyaları üzrə olmuşdur. Digər qeyri-ərzaq məhsulları üzrə qiymət dəyişikliyi olmamışdır.

Qeyri-ərzaq məhsullarının qiymət indeksləri

Əhalinin sosial təminatı və məşğulluğu

2022-ci il ərzində Dövlət Sosial Müdafiə Fondu Qəbələ rayon Şöbəsi tərəfindən     10000 pensiya işi üzrə 3024,4 min manat pensiya ödənilmişdir. 

Nəqliyyat, informasiya və rabitə

Nəqliyyat. 2022-ci il ərzində avtomobil nəqliyyatı ilə yük daşınması əvvəlki ilə nisbətən 12,5 faiz artaraq 1005 min ton, sərnişin daşınması  26,4 faiz artaraq  6876 min  sərnişin olmuşdur.

2022-ci il ərzində nəqliyyat və anbar təsərrüfatı üzrə cəmi məhsul buraxılışı 6982,7 min manat olmuşdur ki, bunun da 5192,2 min manatı və ya 74,4 faizi fiziki şəxslərin payına düşür.

Hesabat dövründə fiziki şəxslər tərəfindən nəqliyyat sektorunda 5192,2 min manat həcmində iş və xidmətlər göstərilmişdir. Bu göstərici 2021-cu ilin müvafiq dövrünə nisbətən 30,9 faiz və ya 1224,2 min manat artmışdır. Həmin iş və xidmətlərin 1564,9 min manatı və ya 30,1 faizi yük daşınmasının, 3627,3  min manatı və ya 69,9 faizi isə sərnişin daşınmasının payına düşmüşdür.     

Nəqliyyat sektorunun əsas göstəriciləri

İnformasiya və rabitə. Rayonda fəaliyyət göstərən rabitə müəssisələri tərəfindən 2022-ci ildə əhaliyə, müəssisə və təşkilatlara faktiki qiymətlərlə 1566,6 min manatlıq və ya əvvəlki il ilə müqayisədə 4,8 faiz və ya 71,8 min manat çox rabitə xidməti göstərilmişdir.

 Hesabat dövründə rayon  əhalisinə göstərilmiş poçt xidmətlərinin həcmi  isə əvvəlki il ilə müqayisədə  44,6 faiz və ya 134,6 min manat artaraq 436,2 min manat olmuşdur.

 Poçt və rabitə xidmətlərinin əsas göstəriciləri

Hesabat dövründə rayonda informasiya və rabitə xidmətlərindən əldə olunan gəlirin 1050 min manatı internet xidmətlərindən, 483,6 min manatı şəhər-kənd telefon rabitəsi üzrə xidmətlərdən, 33 min manatı şəhərlərarası və beynəlxalq telefon rabitəsi üzrə xidmətlərdən daxil olmuşdur.

2022-ci il ərzində informasiya və rabitə fəaliyyət növü üzrə çalışan işçilərin  orta sayı 31 nəfər, orta  aylıq nominal  əməkhaqqı  isə  448.1 manat  müəyyən olunmuşdur. İşçilərin orta aylıq nominal əməkhaqqı əvvəlki ilə nisbətən 23,8  faiz artmışdır.

Əhalinin məşğulluğu və yeni iş yerlərinin açılması

2022-ci il üçün tərtib edilmiş Ərazi Məşğulluq Proqramının müddəalarına                          əsaslanaraq  rayon ərazisində fəaliyyət göstərən sənaye və kənd təsərrüfatı istiqamətli idarə, müəssisə, təşkilat və təsərrüfatlarla sıx əlaqə saxlanılmışdır. Bunun üçün ilk növbədə vakant vəzifələrin və boş iş yerlərinin müəyyənləşdirilməsi mərkəzin iş posesinin əsas xəttini təşkil etmişdir. Nəticədə, 2022-ci ilin yanvar-dekabr ayları ərzində rayonda fəaliyyət göstərən idarə, təşkilat və müəssisələrdən daxil olan boş iş yerləri haqqında məlumatlar Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin Mərkəzləşdirilmiş elektron informasiya sisteminin (MEİS) “Məşğulluq” altsistemində öz əksini tapmışdır.

Əhalinin  məşğulluğunu təmin etmək sahəsindəki işlərin səmərəliyini artırmaq  məqsədi ilə geniş tədbirlər planı tərtib edilmiş və burada aktual məsələlərin əhatə edilməsinə diqqət yetirilmişdir.              

2020-ci il  tarixdən 01 yanvar 2023-cü ilə tarixədək olan  dövr ərzində rayonda 2162 yeni iş yeri yaradılmışdı. Yeni yaradılmış  iş yerlərinin 2162-i də  daimidir. Daimi iş yerlərindən 129-u yeni yaradılmış müəssisə və təşkilatlarda, 2033-ü mövcud müəssisə və təşkilatlarda yaradılmışdır.

01 yanvar 2020-cı ildən 01 yanvar 2023-cü ilədək olan dövrdə rayonda yeni açılmış iş yerləri barədə məlumat aşağıdakı cədvəldə verilmişdi.

 Ümumiyyətlə, 2022-ci ilin yanvar-dekabr ayları ərzində rayonda 958 yeni iş yeri açılmışdır ki, onların 958-i  də  daimidir.