İqtisadiyyat

2023-cü il ərzində Qəbələ rayonunun sosial- iqtisadi inkişafının makroiqtisadi göstəriciləri

Ümumi məhsul buraxılışı və xidmətlərin istehsalı.

 2023-cü il ərzində fəaliyyət göstərən müəssisə, təşkilat və fərdi sahibkarlar tərəfindən iqtisadiyyatın əsas sahələri (sənaye, kənd təsərrüfatı, tikinti, nəqliyyat və anbar təsərrüfatı, informasiya və rabitə, ticarət və nəqliyyat vasitələrinin təmiri) üzrə məhsul buraxılışı və xidmətlərin göstərilməsi əvvəlki ilin eyni dövrünə nisbətən 16,3 faiz artaraq 436295,7 min manat olmuşdur. İstehsal edilmiş məhsulun rayon əhalisinin hər nəfərinə düşən həcmi  4023,5  manat  təşkil etmişdir.

Hesabat dövründə kənd təsərrüfatında 137,5 milyon manatlıq və ya ümumi məhsul buraxılışının  (31,5 faiz), ticarət sahəsində 91,8 milyon manatlıq (21,0 faiz), tikintidə 66,6 milyon manatlıq (15,3 faiz), sənayedə 130,9 milyon manatlıq (30,0 faiz), nəqliyyat və anbar təsərrüfatında 7,4 milyon manatlıq (1,7 faiz), informasiya və rabitə xidmətlərində 2,0 milyon manatlıq (0,5 faiz) məhsul və xidmətlər istehsal edilmişdir.

Məhsul və xidmətlərin 76,8 faizi istehsal sahələrinin, 23,2 faizi isə xidmət sahələrinin payına düşmüşdür.

                  2023-cü ildə iqtisadiyyatın əsas sahələri üzrə məhsul buraxılışı  

2023-cü ildə iqtisadiyyatın əsas sahələri üzrə məhsul buraxılışı  və məhsul

buraxılışının fiziki həcm indeksi.

Kənd təsərrüfatı 

            2023-cü ildə kənd təsərrüfatı müəssisələri, ailə kəndli və ev təsərrüfatlarında 137530,8 min manatlıq məhsul istehsal olunmuşdur. Bu da, 2022-ci ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə faktiki qiymətlərlə 4890,4 min manat (3,7 faiz) çoxdur. İstehsal olunmuş məhsulun 81967,1  min manatı  heyvandarlıq məhsullarının,  55563,7 min manatı isə  bitkiçilik məhsullarının  payına düşmüşdür.

                                                            Bitkiçilik.

2023-cü ilin yanvar-dekabr ayları yazlıq bitkilərin əkin sahəsi  keçən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 158,0 hektar və ya 8,3 faiz azalaraq 1764,0 hektar olmuşdur. Hesabat dövründə əkilmiş yazlıq əkinlərin 165,0 hektarını (9,4 faizini) yonca, 370,0 hektarını (21,0 faizini) tərəvəz, 415,0 hektarını (23,5 faizini) kartof, 130,0 hektarını (7,4 faizini)  dənli və dənli paxlalılar (ondan 130,0 hektar  vələmir), 371,0 hektarını (21,0 faizini) birillik otlar, 20 hektarını (1,2 faizini) tütün,  291 hektarını (16,5  faizini)  qarğıdalı təşkil edir.

Rayonda 2023-cü ilin məhsulu üçün əkinlər əvvəlki illə müqayisəli şəkildə aşağıdakı cədvəldə verilmişdir

                                                                                  (hektarla)

Qəbələ rayonunda 2023-cü  ildə əsas növ kənd təsərrüfatı  məhsullarından  44,4 min ton  taxıl, 3134,9 ton tərəvəz, 28,8 ton bostan məhsulları, 16956,1 ton  meyvə və giləmeyvə, 11128,6 ton kartof, 1699,8 ton üzüm, 12,6 ton tütün  istehsal edilmişdir.

                                             Heyvandarlıq. 

 2023-cü il  ərzində 6489,1 ton diri çəkidə ət, 40342,9 ton süd, 22978 min ədəd yumurta, 240,5  ton yun istehsal olunmuşdu.

2024-cü ilin yanvar  ayının 1-i vəziyyətinə rayonun təsərrüfatlarında 37032 baş iri buynuzlu mal-qara, o cümlədən 18761 baş inək və camış, 122348 baş qoyun və keçi, 770 baş donuz, 290486  baş quşlar,12844  arı ailəsi  mövcud olmuşdur. 

Mal-qaranın sayı 

Rayonda mal-qara arasında süni mayalanma işinin təşkili və onun genişləndirilməsi sahəsində ardıcıl tədbirlər görülmüşdür. 01 yanvar 2024-cü il tarixinə 9310 baş heyvan süni yolla mayalanmış və süni yolla mayalanmış heyvanlardan 5758  baş bala alınmışdır.

   Sənaye

 Sənaye əsasən Mədənçıxarma, emal, elektrik enerjisi, qaz və buxar istehsalı,  bölüşdürülməsi və təchizatı və Su təchizatı, tullantıların təmizlənməsi və emalı sahələrini əhatə edir.

          2023-cü ildə sənaye müəssisələri, fərdi sahibkarlar   və ev təsərrüfatları tərəfindən faktiki qiymətlərlə 130915,6 min manatlıq, ondan mədənçıxarma sənayesi üzrə 4731 min manatlıq, emal sənayesi üzrə 110694,7 min manatlıq, elektrik enerjisi, qaz və buxar   istehsalı,  bölüşdürülməsi  və  təchizatı bölməsi  üzrə 14168,9 min manatlıq və  su təchizatı; tullantıların  təmizlənməsi və emalı bölməsi   üzrə 1321 min manatlıq  sənaye məhsulu istehsal edilmişdir.

 Sənayenin fəaliyyət növləri üzrə məhsul buraxılışı

                                                                                            (min manat)

Hesabat dövründə sənaye məhsullarının 10,8 faizi elektrik enerjisi, qaz və buxar istehsalı, bölüşdürülməsi və təchizatı, 84,6 faizi emal, 1,0 faizi su təchizatı, tullantıların təmizlənməsi və emalı, 3,6 faizi isə mədənçıxarma  sektorlarında istehsal edilmişdir.

İstehsal olunmuş sənaye məhsulunun 15489,9 min manatı və ya 11,8 faizi dövlət, 115425,7 min manatı və ya 88,2 faizi isə qeyri-dövlət sektorunun payına düşmüşdür.

          Hesabat dövründə  535,6 min ton çınqıl, qırmadaş, xırda çay daşı və çaxmaq daşı,  2259,67 ton  emal edilmiş və konservləşdirilmiş kartof, 1996,11 min dkl  meyvə şirələri,  2412,3 ton  meyvə-tərəvəz konservləri,  148,77  ton  qaymaq, xama,  597,6 ton  kərə yağı, 1221,9 ton  pendir və kəsmik, 20694,2 ton  buğda unu,  33885,73 ton  çörək,   962,79  ton  unlu qənnadı məmulatları, 467,5 min dkl  alkoqolsuz içkilər, 0,85 min dkl araq, 106,36 min dkl  şirinləşdirilməmiş sular,  1,2 min dkl spirt, 52,47 min dkl  üzüm şərabı, 787,03 ton  emal edilmiş mərmər və digər məhsullar  istehsal olunmuşdur.        

           Mühüm növ məhsulların natura ifadəsində istehsalı

 Əsaslı tikinti 

2023-cü ildə müəssisə və təşkilatlar tərəfindən rayonun iqtisadi və sosial sahələrinin inkişafı üçün əsas kapitala bütün maliyyə mənbələrindən 75896,2 min manat və ya əvvəlki il ilə müqayisədə 8,8 faiz çox vəsait yönəldilmişdir. Əsas kapitala yönəldilmiş vəsaitlərin 65221,3 min manatı və ya 85,9 faizi  dövlət, 10674,9 min manatı və ya 14,1 faizi  isə qeyri-dövlət sektorunun payına düşmüşdür.

 Tikintinin əsas göstəriciləri 

          2023-cü il ərzində əsas kapitala yönəldilmiş vəsaitlərin 66576,4 min manatını və ya 87,7 faizini tikinti-quraşdırma işləri təşkil etmişdir. Tikinti-quraşdırma işlərinin 57102,0 min manatı və ya 85,8 faizi dövlət, 9474,4 min manatı və ya 14,2 faizi isə qeyri-dövlət mülkiyyətinin payına düşmüşdür.

Hesabat dövründə rayonda 96996,0 min manat dəyərində əsas fondlar və ümumi sahəsi 8029 kvadrat metr olan yeni yaşayış evləri istifadəyə verilmişdir. İstidadəyə verilmiş əsas fondların 91401,8 min manatı və ya 94,2 faizi dövlət, 5594,2 min manatı və ya 5,8 faizi qeyri dövlət mülkiyyətinin payına düşmüşdür. İlin əvvəlindən rayonda ayrı-ayrı vətəndaşlar tərəfindən 74 fərdi yaşayış evi inşa olunmuşdur. Həmin evlərin yasayış sahəsi 8029 kvadrat metr təşkil etməklə, dəyəri 4625,0  min manat olmuşdur. İstismara verilmiş yaşayış evlərinin 50-i şəhər, 24-i isə kənd yaşayış məntəqələrindədir. Kənd yaşayış məntəqələrində istismara verilmiş yaşayış evlərinin ümumi  sahəsi  2388 kvadrat metr, dəyəri isə 1029,0 min manat olmuşdur.

    İstismara verilmiş yaşayış evləri və qeyri-yaşayış tikililəri

 2023-cü ildə tikinti fəaliyyət növü üzrə çalışan  işçilərin orta sayı 280 nəfər, orta aylıq nominal əməkhaqqı isə 487,8 manat müəyyən olunmuşdur. İşçilərin orta aylıq nominal əməkhaqqı əvvəlki ilə nisbətən 12,5 faiz artmışdır.

 Turizm

Qəbələ rayonu ərazisində cari ilin yanvar-dekabr aylarında 18 mehmanxana və mehmanxana tipli müəssisədən 15-i fəaliyyət göstərmişdir. Rayon ərazisində mövcud olan 18 otel və mehmanxana tipli müəssisələrin  birdəfəlik tutumu 2496 nömrə olduğu halda, fəaliyyət göstərən 15 otel və mehmanxana tipli müəssisələrdə 10537 nömrədən  istifadə edilmişdir. 2023-cü ilin yanvar-dekabr aylarında otel və mehmanxanalarda 24936 çarpayı-yerdən  istifadə olunmuşdur. Bir gün qalmaq üçün orta qiymət 106,5 manat təşkil etmiş və turistlərin qalma müddəti 1-2 gün olmuşdur. Otel və mehmanxana tipli müəssisələrə 79823 nəfər yerləşdirilmiş, onların 37753 nəfəri və ya 47,3 faizi Azərbaycan, 42070 nəfəri və ya 52,7 faizi xarici ölkə vətəndaşları olmuşdur.

 Otel və mehmanxana tipli müəssisələrinə yerləşdirilən yerli və əcnəbi turistlərin sayı əvvəlki ilin müvafiq dövrü illə müqayisədə 18905 nəfər və ya 23,7 faiz azalmışdır. 2023-cü ilın yanvar-dekabr aylarında yerli turistlərin sayında keçən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 9661 nəfər və ya 25,6 faiz, əcnəbi turistlərin sayında isə 9244 nəfər  və ya 22,0 faiz azalma qeydə alınmışdir.

           2023-cü ilin yanvar-dekabr aylarında rayona  əcnəbi turistlər Səudiyyə Ərəbistandan 11703 nəfər  Hindistandan 8987 nəfər, Birləşmiş Ərəb Əmirlikdən 7280 nəfər, Küveytdən 2766 nəfər, Israildən 1635 nəfər, Pakistandan 1388 nəfər, Rusiyadan 1038 nəfər, Qətərdən 876 nəfər, Omandan 702 nəfər, Türkiyədən 409 nəfər, Bəhreyndən 404 nəfər, Qazaxıstandan 253 nəfər, ABŞ-dan  242 nəfər və 4387 nəfəri digər ölkələrdən olmaqla 42070 nəfər   turist  gəlmişdir.     

         2023-cü ildə Qəbələ rayonunda fəaliyyət göstərən Mehmanxana və mehmanxana tipli obyektlərin turizm fəaliyyəti haqqında

 MƏLUMAT                     

     2023-cü ilin dekabr ayında turizm obyektlərində işçilərin orta sayı 873 olmuşdur. Onlardan 205 nəfərini qadınlar, 59 nəfərini  turizm və otelçilik üzrə təhsil alan mütəxəssislər, 16 nəfərini  isə  əcnəbi  işçilər  təşkil edib.

     Pərakəndə əmtəə dövriyyəsi və ödənişli xidmətlər

 2023-cü  il  ərzində istehlak bazarında  əhaliyə 60250,0 min manatlıq ödənişli xidmət göstərilmişdir. Pərakəndə əmtəə dövriyyəsinin ümumi həcmi 311850,6 min manat olmuş və  keçən il ilə müqayisədə 12,6 faiz və ya 34877,5 min manat artmışdır.

İctimai iaşə də daxil olmaqla pərakəndə əmtəə dövriyyəsinin və əhaliyə göstərilən ödənişli xidmətlərin ümumi həcmi aşağıdakı  göstəricilərlə xarakterizə olunur.

 Məhsul bazarı

         2023-cü ildə pərakəndə ticarət dövriyyəsi əvvəlki ilin müvafiq dövrünə nisbətən müqayisəli  qiymətlərlə 1,7 faiz artaraq  286885,9 min manat olmuşdur.

Məhsul bazarı üzrə əsas göstəricilər

 Pərakəndə ticarət dövriyyəsinin makrostrukturu                                                                        

Əhaliyə göstərən ödənişli xidmətlər

2023-cü il ərzində əhaliyə göstərilən ödənişli xidmətlərin dəyəri 2022-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 10,3 faiz  artaraq 60250,0 min manat olmuşdur. Fiziki şəxslər tərəfindən əhaliyə  göstərilən ödənişli xidmətlər isə müqayisəli qiymətlərlə 23,8 faiz artaraq 14461,0 min manat xidmət təşkil  etmişdir.

Ödənişli xidmətlərin göstərilməsi                                                                                  

İctimai iaşə xidmətləri

  2023-cü  ildə  ictimai iaşə dövriyyəsi 2022-ci ilin müvafiq  dövrü ilə müqayisədə  22,0  faiz artaraq  24964,7 min manat olmuşdur.

İctimai iaşə dövriyyəsi                                                                                 

                Özəl sektorda ictimai iaşə dövriyyəsinin 52,6 faizi  hüquqi şəxs statuslu müəssisələrin, 47,4 faizi isə bu sahədə sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fərdi sahibkarların payına düşür. Fiziki şəxslər tərəfindən iaşə dövriyyəsinin həcmi 2022-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə  62,6  faiz artaraq 11828,3  min manat olmuşdur.

Demoqrafik vəziyyət     

           2023-cü il ərzində  ilkin məlumatlara görə rayonun  əhalisinin sayı 787 nəfər və ya 1,0 faiz artaraq 108832 nəfər təşkil etmiş və əhalinin sıxlığı bir kvadrat kilometrə 70,0 nəfər olmuşdur.

Rayonda 682 məcburi köçkün ailəsi və bu ailələrdə 2340 nəfər məcburi köçkün vardır. Rayonda 1 şəhər, 3 qəsəbə, 60 kənd ərazi nümayəndəliyi və 29 bələdiyyə fəaliyyət göstərir.

2023-cü il ərzində və 2022-ci ilin eyni dörü ilə müqayisədə  demoqrafik göstəricilər aşağıdakı kimi olmuşdur.

         2023-cü il ərzində Ədliyyə Nazirliyinin qeydiyyat şöbəsi tərəfindən   rayonda 1312 doğum, 545 ölüm, 659 nikah  və 172 boşanma halları qeydə  alınmışdır.  2022-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə əhalinin  hər  1000 nəfərinə doğum səviyyəsi 13,7- dən  12,0-a, qədər, ölənlər 5,7 dən 5,0-a qədər, nikahlar  6,7-dən 6,0-a qədər azalmış, boşananlar isə 1,0-dan 1,5-dək  artmışdır.

 Bələdiyyələrin fəaliyyəti 

        Fəaliyyət göstərən  29 bələdiyyə tərəfindən 2023-cü il ərzində 1141,4  min manat, əvvəlki ilə  nisbətən 157,4 min manat və ya 16,0 faiz çox vəsait toplanmışdır. Əvvəlki ilə  nisbətən bələdiyyələr tərəfindən fiziki şəxslərdən torpaq vergisi 130,3 min manat, fiziki şəxslərdən əmlak vergisi 45,3 min manat, bələdiyyə əmlakının və torpağının özəlləşdirilməsindən 743,0 min manat, bələdiyyə əmlakının və torpağının icarəyə verilməsindən 110,1 min manat, sanatoriya-kurort, mehmanxana və turizm xidmətlərinə görə ödəmələrdən  126,6  min manat  vəsait toplanmışdır.

        Bələdiyyələr üzrə büdcə xərclərinin ümumi həcminin 62,2 faizi yerli özünü idarəetmə orqanlarının saxlanmasına, 3,6 faizi sosial müdafiə və sosial təminat xərclərinə, 6,7 faizi mənzil-kommunal təsərrüfat xərclərinə, 25,6 faizi nəqliyyat və rabitə xərclərinə, 1,9 faizi isə digər xərclərə sərf olmuşdur.

                                                                                              (min manatla)

 Qiymət

Ərzaq məhsulları üzrə un və çörək məmulatları, ət və ət məhsulları, balıq və balıq məhsulları, yağ və süd məhsulları, yumurta, meyvələr, tərəvəzlər, şəkər, şokolad və konfetlər, çay, sərinləşdirici içkilər, meyvə şirələri və spirtli içkilərin qiyməti artmışdır. Ən çox qiymət artımı ət və ət məhsulları, yağ və süd məhsulları, şəkər ,şokolad və konfetlər üzrə olmuşdur.

Ərzaq məhsullarının qiymət indeksləri

         Qeyri-ərzaq məhsulları üzrə geyim, ayaqqabı, mebel və ev əşyaları, məişət cihazları,tibbi təyinatlı məhsullar, minik avtomobilləri üçün ehtiyyat hissələri,zərgərlik məmulatları, şəxsi gigiyena əşyaları, şüşə məmulatları, yemək qabları və tikinti materiallarının qiyməti artmışdır. Ən çox qiymət artımı tikinti materialları, məişət cihazları və şəxsi gigiyena əşyaları üzrə olmuşdur. Digər qeyri-ərzaq məhsulları üzrə qiymət dəyişikliyi olmamışdır.

Qeyri-ərzaq məhsullarının qiymət indeksləri

 Əhalinin sosial təminatı

            2023-cü il ərzində Dövlət Sosial Müdafiə Fondu Qəbələ rayon Şöbəsində     10105  pensiya işi olmuşdur. Orta aylıq pensiya məbləği  3480,4 min manat təşkil etmişdir. 

         2023-cü il  üzrə Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin rayon şöbəsində qeydiyyatda olmuş 10105 nəfər pensiyaçıdan 1235 nəfəri işləyən, 8870 nəfəri isə işləməyən pensiyaçı olmuşdur. Pensiyaçıların  6738 nəfəri yaşa görə, 2439 nəfəri əlilliyə görə, 928 ailə üzvü  ailə başçısının itirilməsinə görə pensiya alan  şəxslərdir.    Təyin olunmuş aylıq  pensiyaların orta məbləği  346,06 manat təşkil etmişdir.

  Nəqliyyat, informasiya və rabitə

Nəqliyyat. 2023-cü il ərzində avtomobil nəqliyyatı ilə yük daşınması əvvəlki ilə nisbətən 12,9 faiz artaraq 1135 min ton, sərnişin daşınması  22,5 faiz artaraq  8423 min  sərnişin olmuşdur.

2023-cü il ərzində nəqliyyat və anbar təsərrüfatı üzrə cəmi məhsul buraxılışı 7417,4 min manat olmuşdur ki, bunun da 5599,0 min manatı və ya 75,5 faizi fiziki şəxslərin payına düşür.

           Hesabat dövründə fiziki şəxslər tərəfindən nəqliyyat sektorunda 5599,0 min manat həcmində iş və xidmətlər göstərilmişdir. Bu göstərici 2022-ci ilin müvafiq dövrünə nisbətən 7,8 faiz və ya 406,8 min manat artmışdır. Həmin iş və xidmətlərin 1641,6 min manatı və ya 29,3 faizi yük daşınmasının, 3957,4  min manatı və ya 70,7 faizi isə sərnişin daşınmasının payına düşmüşdür.     

 Nəqliyyat sektorunun əsas göstəriciləri

                                          İnformasiya və rabitə.

Rayonda fəaliyyət göstərən rabitə müəssisələri tərəfindən 2023-cü ildə əhaliyə, müəssisə və təşkilatlara faktiki qiymətlərlə 2052,0 min manatlıq və ya əvvəlki il ilə müqayisədə 31,0 faiz və ya 485,4 min manat çox rabitə xidməti göstərilmişdir.

         Hesabat dövründə rayon  əhalisinə göstərilmiş poçt xidmətlərinin həcmi  isə əvvəlki il ilə müqayisədə  30,3 faiz və ya 131,9 min manat azalaraq 304,3 min manat olmuşdur.

   Poçt və rabitə xidmətlərinin əsas göstəriciləri 

                         2023-cü il ərzində informasiya və rabitə fəaliyyət növü üzrə çalışan işçilərin  orta sayı 5 nəfər, orta  aylıq nominal  əməkhaqqı  isə  400.8 manat  müəyyən olunmuşdur. İşçilərin orta aylıq nominal əməkhaqqı əvvəlki ilə nisbətən 10,6  faiz azalmışdır. 

Əhalinin məşğulluğu və yeni iş yerlərinin açılması 

          2023-cü il üçün tərtib edilmiş Ərazi Məşğulluq Proqramının müddəalarına əsaslanaraq  rayon ərazisində fəaliyyət göstərən sənaye və kənd təsərrüfatı istiqamətli idarə, müəssisə, təşkilat və təsərrüfatlarla sıx əlaqə saxlanılmışdır. Bunun üçün ilk növbədə vakant vəzifələrin və boş iş yerlərinin müəyyənləşdirilməsi mərkəzin iş posesinin əsas xəttini təşkil etmişdir. Nəticədə, 2023-cü ilin yanvar-dekabr ayları ərzində rayonda fəaliyyət göstərən idarə, təşkilat və müəssisələrdən daxil olan boş iş yerləri haqqında məlumatlar Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin Mərkəzləşdirilmiş elektron informasiya sisteminin (MEİS) “Məşğulluq” altsistemində öz əksini tapmışdır.

    Əhalinin  məşğulluğunu təmin etmək sahəsindəki işlərin səmərəliyini artırmaq  məqsədi ilə geniş tədbirlər planı tərtib edilmiş və burada aktual məsələlərin əhatə edilməsinə diqqət yetirilmişdir.              

2020-ci il  tarixdən 01 yanvar 2024-cü ilə tarixədək olan  dövr ərzində rayonda 2820 yeni iş yeri yaradılmışdı. Yeni yaradılmış  iş yerlərinin 2820-i də  daimidir. Daimi iş yerlərindən 129-u yeni yaradılmış müəssisə və təşkilatlarda, 2691-ü mövcud müəssisə və təşkilatlarda yaradılmışdır.

Yeni iş yerlərinin açılması

   01 yanvar 2020-ci ildən 01 yanvar 2024-cü ilədək olan dövrdə rayonda yeni açılmış iş yerləri barədə məlumat aşağıdakı cədvəldə verilmişdi.

      2023-cü il ərzində rayonda 658 yeni iş yeri açılmışdır ki,   onların 658-i  də  daimidir.